Wraz z postępującą cyfryzacją życia publicznego coraz więcej spraw sądowych opiera się na dowodach elektronicznych – zapisach informacji w postaci cyfrowej. Brak jednak spójnych przepisów i standardów regulujących sposób zabezpieczania, analizy i przechowywania takich danych.
Temat ten został po raz pierwszy poruszony w polskim Sejmie w 2009 roku w interpelacji poselskiej nr 7857 (poseł Krzysztof Brejza) skierowanej do Ministra Sprawiedliwości. Sprawa dotyczyła potrzeby ujednolicenia przepisów i wprowadzenia wymagań kwalifikacyjnych dla biegłych informatyków.
🔹 Kontekst
W interpelacji wskazano, że:
- dowody cyfrowe nabierają kluczowego znaczenia w zwalczaniu przestępstw gospodarczych, pedofilii, handlu ludźmi czy włamań do systemów informatycznych,
- brak krajowych standardów postępowania z dowodami cyfrowymi grozi ich utratą lub uszkodzeniem,
- nie istnieje skuteczny system weryfikacji kompetencji biegłych informatyków.
Poseł zaapelował o opracowanie przepisów proceduralnych oraz wyższe wymagania kwalifikacyjne wobec biegłych.
⚖️ Odpowiedź Ministerstwa Sprawiedliwości (2009)
Sekretarz stanu Krzysztof Kwiatkowski, odpowiadając w imieniu ministra, potwierdził wagę problemu, ale zaznaczył, że:
- obecne przepisy Kodeksu postępowania karnego (art. 236a, 218a i następne) obejmują dowody elektroniczne w ramach ogólnych zasad postępowania dowodowego,
- pojęcie „dowodu elektronicznego” nie jest normatywnie zdefiniowane, lecz rozumiane w praktyce jako informacja zapisana lub przesyłana elektronicznie,
- techniczne standardy zabezpieczania dowodów powinny pozostać domeną nauki i kryminalistyki, nie prawa,
- planowana jest nowa ustawa o biegłych sądowych, wprowadzająca mechanizmy weryfikacji wiedzy i umiejętności ekspertów.
📊 Wnioski
| Obszar | Wnioski |
|---|---|
| Stan prawny | Brak dedykowanych przepisów dotyczących dowodów elektronicznych – obowiązują przepisy ogólne K.p.k. |
| Standardy techniczne | Nie istnieją krajowe wytyczne zabezpieczania, analizy i przechowywania danych cyfrowych. |
| Biegli informatycy | System wymaga profesjonalizacji i niezależnej weryfikacji kompetencji. |
| Ryzyko praktyczne | Utrata integralności danych lub wadliwe ekspertyzy mogą podważyć wiarygodność dowodów w postępowaniu. |
| Potrzebne działania | Wprowadzenie krajowych wytycznych w oparciu o standardy ISO/IEC 27037, 27042 i NIST SP 800-86. |
🧠 Znaczenie dziś
Choć od publikacji interpelacji minęło ponad 15 lat, większość wskazanych problemów pozostaje aktualna.
Wciąż brakuje ogólnopolskich wytycznych dotyczących postępowania z dowodami cyfrowymi, a jakość ekspertyz zależy głównie od doświadczenia pojedynczych biegłych.
W praktyce wiele sądów i prokuratur wciąż bazuje na wewnętrznych standardach policji lub opinii niezależnych ekspertów, bez spójnego, państwowego modelu forensycznego.
📌 Podsumowanie
Polski wymiar sprawiedliwości uznał wagę dowodów elektronicznych już w 2009 r.,
jednak nie wprowadził jednolitych standardów ich zabezpieczania i analizy.
Problem jakości ekspertyz i braku centralnej certyfikacji biegłych informatycznych pozostaje nierozwiązany.
Wniosek strategiczny:
Dla zapewnienia rzetelności procesów karnych konieczne jest opracowanie i wdrożenie krajowych wytycznych dla informatyki śledczej, obejmujących procedury, narzędzia i certyfikację ekspertów.
📅 Źródła
- Interpelacja poselska nr 7857 – poseł Krzysztof Brejza (05.02.2009)
- Odpowiedź Ministerstwa Sprawiedliwości – sekretarz stanu Krzysztof Kwiatkowski (30.03.2009)
Autor: Piotr Wichrań – biegły sądowy z zakresu informatyki, ekspert cyberbezpieczeństwa IT/OT, licencjonowany detektyw
📧 biuro@wichran.pl